تهران محل قرارگیری تمدن‌های بسیار قدیمی در سرزمین کنونی ایران است و شهر ری که امروزه یکی از مناطق شهری تهران محسوب می‌شود، در بین قدیمی‌ترین شهرهای ایران جایگاه خاصی برای خود دارد.
بیشتر بخوانید» اگر تصمیم دارید قبل از سفر خود با شهر زیر و بم شهر تهران آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله آشنایی با تاریخچه سیاسی، مذهبی تهران را مطالعه کنید.
این منطقه تقریبا در دوران صفویه شکل شهری به خود گرفت و در زمان قاجار به‌عنوان پایتخت ایران انتخاب شد. به‌همین دلیل امروزه اماکن تاریخی تهران، جزو یکی از جاذبه‌های دیدنی آن هستند.
ما در این مطلب قصد داریم فهرستی از مشهورترین اماکن تاریخی تهران را به شما معرفی کنیم که بازدید از بعضی موارد آن برای عموم آزاد است و برای دیدن گروهی دیگر باید حتما مجوزهای لازم را در دست داشته باشید.
بیشتر این اماکن که بناهای تاریخی دوره قاجار در تهران هستند، به‌عنوان موزه یا عمارت‌های تاریخی از بازدیدکنندگان خود پذیرایی می‌کنند.
برج طغرل
یکی از قدیمی‌ترین و کاربردی‌ترین بناهای تاریخی ایران، برج طغرل است که تاریخ ساخت آن به 9 قرن پیش یعنی زمان حکومت سلجوقیان نسبت داده می‌شود. این بنای تاریخی در شهر ری یعنی منطقه 20 تهران قرار دارد و داستان‌های زیادی درباره آن نقل می‌شود.
بیشتر بخوانید» همانطور که می‌دانید مسافت‌ها در تهران طولانی بوده و ترافیک موجود هم باعث افزایش زمان رسیدن از مکانی به مکان دیگر می‌شود. استفاده از وسایل نقلیه عمومی برای بازدید از آثار تاریخی در شهر تهران گزینه کم هزینه بوده و در وقت سفر شما صرفه جویی خواهد کرد. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر مقاله معرفی نقشه مترو تهران 1402 را مطالعه کرده و ریز به ریز ایستگاه های مترو تهران را بشناسید.
عده‌ای اعتقاد دارند که این برج تاریخی محل دفن طغرل بیک سلجوقی است و برخی دیگر از افراد آن را محل دفن خلیل سلطان، یکی از فرزندان تیمور لنگ می‌دانند.
آن‌چه در مورد این بنای تاریخی بدیهی نیازی به توضیح ندارد، کاربری این برج بلند است. براساس روایات تاریخی، در قدیم بر بالای آن آتش روشن می‌کردند و به این وسیله به مسافران راه ابریشم علامت می‌دادند.
همچنین شواهد به‌دست آمده نشان می‌دهد که برج طغرل به‌نوعی یک برج ساعت برای روزگاران قدیم بوده است و با درجه تابش آفتاب بر آن، زمان نیمروز یا عصر تشخیص داده می‌شد. امروزه این نمونه از اماکن تاریخی تهران مرمت شده و بازدید از آن برای عموم مردم آزاد است.
عمارت عثمانی
یکی از خانه های تاریخی تهران، عمارت عثمانی است که در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار توسط سفیر عثمانی در محله الهیه تهران ساخته شد.
کاربری این عمارت برای زندگی و محل استراحت سفیر روم شرقی یا همان عثمانی بود و ساختمان اداری سفارت در خیابان فردوسی امروزه قرار داشت.
این عمارت زیبا نزدیک به رودخانه دربند ساخته شد و ساکنان آن منطقه روی قسمتی از رود، پل کوچکی ساخته بودند که به‌دلیل هم‌جواری آن با عمارت عثمانی، پل رومی نام گرفت.
این خانه تاریخی پایتخت هنور به قدرت و زیبایی گذشته پابرجا است اما بازدید از آن برای عموم مردم و در همه زمان‌ها آزاد نیست.
سردر باغ ملی
از دیگر اماکن تاریخی تهران می‌توانیم به سردر باغ ملی اشاره کنیم که یک بنای نمادین است و تا قبل از ساخته شدن برج آزادی، نماد تهران بود.
این سردر بزرگ و زیبا که با کاشی‌کاری‌های ایرانی و شعرهای از ندیم‌الملک زینت داده شده، در زمان قاجار ساخته شده است اما آن را در سال‌های 1301 تا 1304 مرمت و بازسازی کرده‌اند و سپس بنای آن به رضا شاه منسوب شد.
این سردر ابتدا دروازه ورود به میدان مشق یعنی بزرگ‌ترین میدان نظامی تهران بود که بعدها با ساخت باغ همگانی در محل میدان مشق، نام و ظاهر سردر نیز تغییر یافت.
بازدید از سردر باغ ملی برای همه افراد آزاد و رایگان است و در ادامه خیابان سی تیر قرار دارد. البته با توجه به وجود طرح ترافیک در این محدوده، بهتر است برای دیدن آن از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنید.
باغ فردوس
باغ فردوس یا موزه سینما یکی دیگر از بناهای تاریخی دوره قاجار در تهران به‌شمار می‌آید که بعد از گذشت سال‌های زیاد، هنوز زیبایی و چشم‌نوازی آن منحصر به‌فرد است.
براساس اسناد تاریخی این باغ نخستین مرتبه به دستور ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد و پس از آن کاربری‌های مختلفی داشته و به دست مالکان متفاوتی افتاده است.
باغ‌های ساخته شده در جلوی عمارت با درختانی سر به فلک کشیده و باغچه‌هایی یک اندازه، صفا و صمیمیت باغ را بیشتر کرده‌اند.
همچنین انواع گچبری‌هایی که برای مزین کردن عمارت و ستون‌های آن استفاده شده‌اند، بر شکوه باغ فردوس افزوده‌اند.
این بنای تاریخی در عصر معاصر و پس از ساخته شدن سینما در آن از سال 1381، به موزه سینما تبدیل شده است که فیلم‌های هنر و تجربه در آن اکران می‌شوند و محلی برای جمع شدن هنرمندان است.
ورودی باغ فردوس برای عموم مردم آزاد بوده و وجود کافه‌ای هنری در این مجموعه در کنار زیبایی‌های اصیل بنا، فرصتی ایجاد کرده است تا مراجعه‌کنندگان ساعاتی در آرامش این فضا لذت ببرند.
همچنین به شما توصیه می‌کنیم قبل از شرکت در تور کیش از تهران، به‌عنوان مسافر پایتخت به این مکان زیبا مراجعه کنید.
کاخ گلستان
یکی از مواردی که همیشه در فهرست اماکن تاریخی تهران مانند نگینی می‌درخشد، کاخ و موزه گلستان در خیابان 15 خرداد است. این بنای تاریخی قدمتی نزدیک به 450 سال دارد و سنگ بنای آن برای نخستین مرتبه در دوران صفویان شکل گرفت.
سپس در دوره زندیه بر وسعت و اهمیت آن افزوده شد و زندیان قسمت‌هایی مانند حوضخانه را به این مجموعه اضافه کردند.
در نهایت در دوره حکومت قاجاریان بر ایران و انتخاب تهران به‌عنوان پایتخت، بخش‌های مختلفی مانند شمس‌العماره که بلندترین ساختمان ایرانی در دوان خودش بود، به این کاخ اضافه شدند.
کاخ گلستان برای شاهان قاجار اهمیت بسیار زیادی داشت و بسیاری از آن‌ها پس تاجگذاری در عمارت‌های مختلف آن، حکومت خود را در کاخ گلستان ادامه می‌دادند.
به‌همین دلیل در هر دوره بر تعداد ساختمان‌های محوطه افزوده می‌شد. کاخ گلستان دارای دیدنی‌های بسیار زیادی است و بازدید از آن در ساعات مشخص‌شده هر روز مانعی برای عموم ندارد.
مجموعه سعدآباد
بی‌شک یکی از دیدنی‌ترین اماکن تاریخی تهران، مجموعه سعدآباد است که در منطقه شمال تهران قرار دارد.
این مجموعه تاریخی از دوران قاجار تاکنون اهمیت سیاسی و فرهنگی ویژه‌ای داشته و با مساحت بسیار زیاد خود، تعدادی از مهم‌ترین بناهای تاریخی ایران را در خود جای داده است.
بیشتر بخوانید» همانطور که می‌دانید کاخ سعدآباد در مرکز شهر تهران قرار گرفته است. به همین دلیل دسترسی گردشگران به بازارهای اصلی این شهر پس از بازدید از این کاخ بسیار ساده خواهد بود. به منظور آشنایی با لیست مراکز خرید تهران روی لینک داده شده کلیک کنید.
همانطور که در بالا اشاره کردیم کاخ محل اقامت شاهان قاجار در مرکز تهران و در منطقه تهران کنونی بود، به‌همین سبب حاکمان این خاندان در تابستان و روزهای گرم سال به شمال تهران و مجموعه سعد آباد نقل مکان می‌کردند.
مجموعه سعدآباد بعد از انقراض دوره قاجاریه نیز اهمیت خود را از دست نداد و محل اقامت شاهان پهلوی و همچنین برگزاری جلسات تشریفاتی آن‌ها شد. این مجموعه در زمان پهلوی وسعت بیشتری یافت و شکل امروزی را به‌خود گرفت.
امروزه در زمان حکومت جمهوری اسلامی نیز مجموعه سعدآباد به‌عنوان یک مرکز فرهنگی، تاریخی و سیاسی محسوب می‌شود و کاخ ریاست جمهوری به‌نام کاخ اختصاصی در آن قرار دارد.
تعدادی از مهم‌ترین عمارت‌ها و بناهای قرار گرفته در مجموعه سعدآباد عبارت هستند از:
- کاخ احمد شاه
- کاخ بهمن
- کاخ سفید
- کاخ ملکه مادر
- کاخ سبز
- کتابخانه یا کاخ احمدرضا پهلوی
- موزه مردم‌شناسی یا کاخ شمس پهلوی
- کاخ سیاه یا موزه هنرهای زیبا
- کاخ ولیعهدی یا موزه استاد بهزاد
بازدید از مجموعه سعدآباد به‌غیر از کاخ اختصاصی، برای مردم عادی آزاد است و علاقه‌مندان می‌توانند در ساعات مقرر شده، برای دیدن این عمارت‌های دیدنی راهی شمال تهران شوند.
اگر شما نیز برای شرکت در تور مشهد از تهران به پایتخت سفر کرده‌اید، توصیه می‌کنیم قبل از شروع سفر خود به پایتخت مذهبی کشورمان، از سعدآباد دیدن کنید.
کاخ نیاوران
در لیست اماکن تاریخی تهران، نباید کاخ بسیار مهم نیاوران را از یاد ببریم. این کاخ شاهنشاهی ابتدا باغ تابستانی فتحعلی شاه قاجار بود که در نزدیکی روستایی به‌نام «گرده به» قرار داشت.
سپس در این منطقه نیزاری ایجاد شد. به‌همین علت اسم آن را نیاوران یا نی آوران گذاشتند و فتحعلی شاه در این محوطه مکان کوچکی برای ییلاق خود ساخت.
بعدها ناصرالدین شاه کاخ صاحبقرانیه را در این باغ احداث کرد و مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را در این منطقه امضا کرد.
اهمیت کاخ نیاوران در زمان حکومت احمدشاه کم از گذشته نداشت و این فرمانروای قاجاری اقدام به ساخت کوشک احمد شاهی در آن کرد که محلی برای تفریح شاه محسوب می‌شد.
پس از روی کار آمدن پهلوی‌ها نیز، محمد رضا پهلوی از این کاخ برای امور تفریحی و سیاسی استفاده می‌کرد و با خانوداه خود بخشی از سال را در آن می‌گذراند.
در حال حاضر کاخ نیاوران یک مجموعه دیدنی است و یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی تهران به‌شمار می‌آید.
عمارت مسعودیه
شاید کمتر کسی نام عمارت مسعودیه را در پایتخت شنیده باشد ولی باید بدانید این عمارت باشکوه واقع در میدان بهارستان، از بناهای تاریخی دوره قاجار در تهران به‌حساب می‌آید که شاهد وقایع تاریخی مهمی بوده است.
این عمارت به دستور ضل‌السلطان، فرزند ارشد ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد و به‌دلیل اختلافات موجود بین این شاهزاده و برادر خود یکی مظفرالدین شاه، به‌عنوان پایگاه مشروطه‌خواهان شناخته می‌شد.
عمارت مسعودیه در دوره پهلوی مدتی به وزارت آموزش و پرورش واگذار شد و امروزه به مالکیت سازمان میراث فرهنگی کشور درآمده است و بازدید از آن را به‌عنوان یکی از امکان تاریخی تهران توصیه می‌کنیم.
موزه آبگینه
یکی دیگر از خانه های تاریخی تهران، موزه آبگینه است که ابتدا توسط حکومت برای سکونت احمد قوام ساخته شد. بعدها این خانه را به سفارت مصر واگذار کردند و سپس مصریان آن را به دفتر فرح پهلوی فروختند.
فرح این بنا را برای تاسیس موزه آبگینه در نظر گرفت و برای طراحی فضای داخلی آن از معماران فرنگی کمک خواست.
نمای بیرونی عمارت یادآور دوران سلجوقیان است اما در ساخت ویترین‌هایی که برای نمایش قدیمی‌ترین شیشه‌ها و همچنین سفال باستانی در نظر گرفته شده‌اند، از ستون‌های تخت جمشید یا کعبه زرتشت الهام گرفته‌اند.
این موزه در خیابان سی تیر قرار دارد و در تمام طول هفته به استثنای دوشنبه‌ها، پذیرای بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان به آثار باستانی شیشه‌ای و سفالی است.
تماشاگه زمان
این بنای تارخی که به موزه ساعت نیز معروف است، یکی از خانه های تاریخی تهران به‌شمار می‌رود که بعد از انقلاب توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد.
بنای اولیه عمارت را در دوره قاجار ساختند و سپس یکی از بازرگانان دوره پهلوی به نام حسین خداداد آن را خریداری کرد.
خداداد پس از خرید خانه، 12 سال را صرف مرمت و بازسازی آن کرد و به‌دلیل علاقه فراوانش به هنر گچبری، نمای بیرونی و داخلی عمارت را با گچبری‌های فاخر زینت داد.
پس از پایان تعمیرات خانه، خداداد یک سال در آن اقامت گزید و در نهایت با انقراض سلسله پهلوی به آمریکا مهاجرت کرد.
پس از مهاجرت خداداد، منزل مسکونیش را که در اختیار بنیاد مستضعفان بود، به موزه ابزارهای زمان‌سنج تبدیل کردند. حتی اگر به بازدید این ابزارهای قدیمی علاقه ندارید، دیدن این عمارت مجلل و باغ زیبای آن خالی از لطف نیست.
موزه مقدم
موزه مقدم نیز از اماکن تاریخی تهران است که قدمت آن به اواخر دوره قاجار بازمی‌گردد. ساختمان این موزه، منزل شخصی خاندان احتساب‌الملک بود که بعد از او به فرزندش، محسن مقدم و از اساتید باستان‌شناسی دانشگاه تهران واگذار شد.
بیشتر بخوانید» به منظور آشنایی با آثار تاریخی بیشتر در تهران، پیشنهاد می‌کنیم مقاله “آشنایی با خانه مقدم در تهران” را مطالعه کرده و از این خانه تاریخی زیبا بازدید کنید.
محسن مقدم این خانه را به دانشگاه تهران هدیه داد که بعد از مرگ همسرش به‌طور رسمی به مالکیت دانشگاه درآمد. مقدم به جمع‌آوری آثار گران‌بهای تاریخی علاقه بسیاری داشت و علاوه‌بر استفاده بعضی از آن‌ها در ساختمان خانه، گروهی را نیز به‌عنوان یادگار در خانه خود نگه می‌داشت.
امروزه این خانه به یک موزه برای بازدید اشیای تاریخی بدل شده است و در کنار بازدید از آن‌ها، دیدن ساختمان زیبای خانه نیز هنر معماری دوران گذشته را به شما نمایش می‌دهد.
باغ موزه نگارستان
به عنوان یکی دیگر از اماکن تاریخی تهران از باغ موزه نگارستان یاد می کنیم. قدمت این باغ موزه تاریخی مربوط به زمان قاجار و دوران پادشاهی فتحعلی شاه می باشد. باغ موزه نگارستان، مجهز به 2 عمارت دلگشا و تالار قلمدان است. علاوه بر این دو عمارت، 4 تالار، 1 کتابخانه و 64 اتاق نیز در آن ساخته شده است. یکی از اتاق های باغ موزه نگارستان، محل نگهداری آثار ارزشمند هنرمندان بزرگی از جمله میرزا بابا نقاش است.
آدرس باغ موزه نگارستان: تهران، خیابان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمداری
محله عودلاجان (لارجان)
اگر به مکان های تاریخی علاقه مند هستید پیشنهاد می کنیم در سفر خود به تهران، حتما از محله عودلاجان، بازدید کنید؛ چرا که جزء محله های قدیمی پایتخت بوده و بناهای تاریخی مهمی را در بر دارد.
جالب است بدانید که محله عودلاجان در گذشته محل زندگی بسیاری از بزرگان از جمله خاندان مستوفی، سید حسن مدرس و خاندان قوام الدوله بوده است.
آدرس محله عودلاجان: حدفاصل خیابان ری و خیابان ناصرخسرو
برج طغرل
برج طغرل یکی دیگر از مکان های تاریخی کلانشهر تهران است که از زمان سلجوقیان به یادگار مانده است.
به عقیده برخی کارشناسان، این برج با هدف تشخیص زمان، تاسیس شده است؛ چرا که از نظر شکل ظاهری، شبیه به عقربه های ساعت بوده و تابش آفتاب روی کنگره های آن، تعیین کننده زمان است.
برج طغرل، محل دفن یکی از افراد تاریخی است؛ اما اینکه آن فرد کیست، مجهول است؛ برخی مورخان بر این باورند که آن فرد، طغرل بیک سلجوقی است و اما عده ای دیگر معتقدند که خلیل سلطان (یکی از فرزندان تیمور لنگ) و همسر وی در این برج تاریخی، دفن شده اند.
آدرس برج طغرل: تهران، شهر ری، شرق آرامگاه ابن بابویه
آتشکده آدریان
یکی دیگر از جذاب ترین آثار تاریخی شهر تهران، آتشکده آدریان نام دارد. این اثر تاریخی از دوران قاجار به جا مانده است. پارسیان هند و زرتشتیان تهران با همکاری هم در سال 1296 خورشیدی این بنا را تاسیس کردند.
آدرس آتشکده آدریان: تهران، خیابان جمهوری، خیابان میرزا کوچک خان
خانه موزه دکتر حسابی
اگر به دکوراسیون های طراحی شده به سبک سنتی ایرانی علاقه مند هستید، پیشنهاد می کنیم در سفر به تهران، زمانی را به بازدید از خانه موزه دکتر حسابی، اختصاص دهید.
خانه موزه دکتر حسابی همانطور که از نامش پیداست در ابتدا محل زندگی دکتر حسابی بوده و پس از فوت ایشان به موزه، تغییر کاربری داده است. لازم به ذکر است که این خانه موزه تاریخی در سال 1310 ساخته شده است.
آدرس خانه موزه دکتر حسابی: تهران، تجریش، خیابان مقصودبیک، خیابان دکتر حسابی
خانه ظهیرالاسلام
خانه ظهیرالاسلام یکی دیگر از اماکن تاریخی تهران است که معماری بسیار جالب توجهی دارد؛ به طوری که دلیل شهرت این خانه تاریخی شده است. معماری این بنای تاریخی، تلفیق دو سبک معماری ایرانی و خارجی است.
خانه ظهیرالاسلام در گذشته محل سکونت سردار ولی خان تنکابنی رییس الوزرای ایران بوده است.
آدرس خانه ظهیرالاسلام: تهران، منطقه بهارستان، خیابان انقلاب، خیابان صفی علیشاه، خیابان قائدی
سایر اماکن تاریخی
به‌طور خلاصه اسامی بعضی دیگر از این بناهای تاریخی تهران، از قرار زیر هستند:
- میدان بهارستان
- میدان حسن آباد
- حمام نواب
- خانه شهید مدرس
- سرای روشن
- موزه صبا
- عمارت دارالفنون
سخن نهایی
تهران یکی از زیباترین و متنوع‌ترین شهرهای ایران شناخته می‌شود که در کنار اهمیت سیاسی بالایی که دارد، اماکن تاریخی ارزشمندی را در دل خود جای داده است.
ما در این مطلب به معرفی چند نمونه از معروف‌ترین آثار تاریخی پایتخت پرداختیم که بازدید از آن‌ها در ایام فراغت، شما را با گذشته کشورمان بیشتر آشنا می‌کند.