تاریخچه اصفهان
اصفهان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که پیشینه‌ی بلند بالایی دارد. اصفهان در دامنه‌ی زاگرس قرار دارد و برخی از مورخان عقیده دارند قدمت آن به قدمت کشور نزدیک است و جزو اولین شهرهای ایران بوده است.
اصفهان با ارتفاع 1575 متر از سطح دریا بر روی آبرفت زاینده رود بنا شده است. در واقع آب زاینده رود یکی از دلایلی بود که باعث شد یکجانشینی در اطراف آن ایجاد شود. در این مطلب شما را با تاریخچه‌ی اصفهان این شهر قدیمی و با اصالت آشنا می‌کنیم.
شروع زندگی شهری در اصفهان از چه زمانی بوده است؟
اصفهان به لحاظ وسعت سومین شهر بزرگ ایران بعد از تهران و مشهد است. تمام تاریخ نگاران بر این حقیقت اذعان دارند که اصفهان در فلات مرکزی ایران و در یک منطقه‌ی کویری قرار داشته و حیات این شهر از این منطقه شروع شده است. اکثر مورخان و باستان شناسان اعتقاد دارند پیدایش اصفهان به زمان طهمورث، سومین پادشاه سلسله پیشدادیان بر می‌گردد.
در جنگی که کوروش با بابلیان انجام داد تعداد زیادی از یهودیان را از زندان شاه بابل آزاد کرد. برخی از این یهودیان به فلسطین برگشتند و در آنجا سکنی گزیدند اما بخش دیگری از یهودیان که به ایران آمدند و در دارالیهودیه ساکن شدند.
مورخان معتقدند علت انتخاب این منطقه توسط یهودیان شباهت آب و هوای آن به اورشلیم است. دارالیهودیه در همسایگی منطقه‌ی جی بود و باعث شد این دو طایفه با هم ترکیب شوند و به این شکل شهر اصفهان را ساختند. به دستور یزدگرد اول این منطقه به عنوان پادگان نظامی برای تعلیم سپاهیان شد و نام اسپهبان جایگزین نام گی شد.
وجه تسمیه نام اصفهان چیست؟
قبل از آمدن اسلام به سرزمین ایران یعنی در زمان ساسانیان این منطقه مرکز جمع شدن سپاهیان بوده است. این دوران تقریباً مصادف با قرن 6 میلادی بود و زمانی که ایران در زمان اشکانیان با نظام ملوک الطوایفی اداره می‌شد. اما بعد از ورود اسلام به این منطقه همانطور که بیان شد، محله‌های اصلی اصفهان یعنی جی و یهودیه با هم ادغام شدند و شهر اصفهان با این نام جدید پدید آمد.
سپاهیان مناطق جنوبی مانند بختیاری‌ها، خوزستان، سیستان، کرمان و سپاهیانی از مناطق دیگر کشور در این منطقه دور هم جمع می‌شدند و این منطقه اسپهبان نامیده می‌شد. البته قبل از ورود اسلام به ایران این منطقه به جز اسپهبان به نام‌های دیگر هم نامیده می‌شد. نام‌های دیگر اصفهان در این سال‌ها آپادانا، آصف‌هان، اسبهان، اصفهانک، انزان، دارلیهودی، جی، سپانه، سپاهان، گبی، گی، اصفاهان، اسپاتنا، آسپدان و بیش از ده‌ها اسم مختلف دیگر بوده است.
اما بعد از حمله‌ی اعراب به ایران یعنی در زمان ساسانیان این منطقه تحت حکومت عرب‌ها درآمد. مردم این منطقه مسلمان شدند و با توجه به اینکه در زبان عربی حرف پ وجود نداشت اسم این منطقه به اصفهان تغییر کرد. از آن زمان به بعد اصفهان نام متداول برای این منطقه شد و تا امروز به این نام خوانده می‌شود.
در دوران‌های مختلف تاریخ اصفهان شهر مهمی بوده و از لحاظ اقتصادی و سیاسی اهمیت ویژه‌ای برای کشور داشته است. حکومت‌های مختلفی که اصفهان در دوران آنها اهمیت داشته یا حتی پایتخت کشور بوده حکومت هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان بوده است. بعد از ورود اسلام به ایران در زمان ساسانیان همچنان اصفهان شهری بود که مورد توجه حکومت‌های بعدی یعنی سلجوقیان، صفویان، قاجاریان و پهلوی قرار گرفت.
آثار تاریخی به جا مانده از گذشته در شهر اصفهان نشان دهنده‌ی قدمت این شهر است. حتی در دوران انقلاب اسلامی و مبارزه با حکومت پهلوی هم مردم اصفهان نقش پر رنگی داشتند که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
اصفهان در دوران ساسانیان
قدیمی‌ترین پل اصفهان پل شهرستان است که در قسمت شرق شهر قرار دارد و قدمت آن به دوره‌ی ساسانیان برمی‌گردد. با گذر زمان این پل تخریب شد که در زمان دیلمیان و سلجوقیان بازسازی شد. نام‌های دیگر این پل، پل جی یا پل جسر حسین است.
اصفهان در دوران حکومت سلجوقیان
با اینکه در دوران پیش از آمدن اسلام شاهان هخامنشی و ساسانی به منطقه‌ی اصفهان توجه داشتند اما بیشترین توجه به این منطقه بعد از سلجوقیان بود. پیش از آن اصفهان تقریباً یک شهر معمولی بود.
در سال 422 هجری قمری اصفهان مورد محاصره قرار گرفت. در دوران سلجوقی پادشاه توانست بعد از محاصره‌ی طولانی مدت اصفهان این شهر را آزاد کند و بازسازی کند. یکی از کمک‌هایی که به مردم این شهر شد این بود که سه سال از آنها مالیات گرفته نشد تا بتوانند شهر را سر پا کنند.
در این مدت کسانی که در جنگ از شهر فرار کرده بودند و در مناطق دیگر زندگی می‌کردند دوباره به شهر بازگشتند. در این زمان طغرل پایتخت حکومت خود را از ری به اصفهان منتقل کرد. دوران حکومت سلجوقیان اولین بار در تاریخ اصفهان بود که این شهر آباد شد و مورد توجه پادشاه قرار گرفت.
در دوران حکومت ملکشاه سلجوقی به دلیل سیاست‌های حکومت داری وزیر این دولت یعنی خواجه نظام الملک طوسی شهر اصفهان ترقی کرد، بناهای زیبایی در آن ساخته شد و حتی جمعیت شهر هم دو برابر شد.
نمونه‌ی معماری دوره‌ی سلجوقیان را در مسجد جامع اصفهان می‌توان مشاهده کرد. این مسجد ساده و بی‌پیرایه است اما با گذشت این همه سال هنوز جذابیت‌های خاص معماری را در خود پنهان کرده است. ویژگی معماری این دوره این است بیننده را به آرامی تحت تاثیر قرار می‌دهد و بدون جلوه‌گری با سکوت و درونگرایی هنر خود را به نمایش می‌گذارد. چیزی که در سال‌های بعد و در معماری صفوی کمتر به چشم می‌خورد. زیرا در دوران صفوی رنگ و نور برای نشان دادن هنر حرف اصلی را می‌زند.
علاوه بر مسجد جامع اصفهان آثار تاریخی اصفهان دیگری نیز از این دوران به جا مانده است این آثار تاریخی شامل آرامگاه ملکشاه و سلطان سنجر و آرامگاه خواجه نظام الملک است.
اصفهان در دوران حکومت صفویان
در دوران صفویان هم شهر اصفهان جایگاه بسیار ویژه‌ای داشت. شاه عباس صفوی پایتخت حکومت خود را از قزوین به اصفهان منتقل کرد. علت این انتخاب چندین مورد بود. اولین اینکه شاه عباس دوستدار طبیعت بود و اوقات زیادی از تفریحات خود را در گشت و گذار دشت و صحرا می‌گذراند. اصفهان هم طبیعت زیبا و بی نظیری داشت و از این جهت مورد توجه شاه عباس قرار داشت.
دلیل بعدی این بود که اصفهان از مرز دور بود و خطری جان پادشاه را تهدید نمی‌کرد. زیرا منجمان پیش بینی کرده بودند ماندن شاه در قزوین جان اورا به خطر می‌اندازد. تغییر پایتخت حتی می‌توانست باعث بهبود تجارت و کسب و کارهای کشور شود.
در این دوران تاریخی به همت شیخ بهایی بناهای مختلفی در شهر اصفهان ساخته شد. یکی از کارهای تاثیر گذار شیخ بهایی این بود که شبکه‌های کامل ارتباطی و آبیاری به وجود آورد و با درست کردن شهر نجف آباد در اصفهان آذوقه‌ی شهر را در آن جمع کرد. به این ترتیب یک زیر بنای زراعی برای پایتخت ایجاد شد.
در دوران حکومت شاه عباس اول تا پایان حکومت شاه عباس دوم بهترین دوران شکوفایی اصفهان بوده است. به طوری که در این مدت اصفهان بهترین و زیباترین شهر خاور میانه شد. در دوران صفوی اصفهان چهار منطقه‌ی بزرگ اصلی داشت که شامل محله‌ی جلفا، محله‌ی گبر آباد، محله‌ی اسپهان و عباس آباد بود. خیلی از مورخان عقیده دارند در این روزگار نمای اصفهان از قسطنطنیه هم بهتر و بزرگ‌تر بود.
علت خاص بودن معماری اصفهان در دوران صفوی
ارمنی‌های جلفای اصفهان با اجازه‌ی شاه عباس وارد اصفهان شدند و در منطقه‌ای سکونت گزیدند که به جلفا معروف شد. آنها اوج معماری ایران را در اصفهان به نماش گذاشتند. افراد خلاق و با ذوقی که در این دوران بنهایی را به یادگار گذاشتند و تا امروز هم این آثار و بناها جزو با شکوه‌ترین آثار قدیمی ایرانی است.
محمد رضا و علی اکبر اصفهانی معماران خلاق و هنرمندی هستند که در خلق آثار به جامانده از دوران صفوی نقش بسیار مهمی داشتند و هنر آنها در تاریخ ماندگار شده است.
در دوران صفوی ازبکان و و عثمانیان از دشمنان ایران بودند که از سمت خراسان کشور را مورد تهدید قرار می‌دادند. اصفهان هم نسبت به قزوین از خراسان دورتر بود. پس انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت انتخاب هوشمندانه‌ی شاه عباس بود. شاه عباس بخش‌های قدیمی اصفهان را خراب نکرد و فقط بخش‌های جدید به شهر اضافه کرد.
به عنوان نمونه میدان نقش جهان، دولتخانه و خیابان چهار باغ از بخش‌هایی بوند که به شهر اصفهان اضافه شدند. علاوه بر این در این دوران بزرگترین مساجد، کاروانسراها، مدرسه‌ها، پل‌ها و خیابان‌ها در اصفهان ساخته شد.
از ویژگی‌های معماری این دوره این است که علاوه بر استحکام و و زیبایی از رنگ و نور هم استفاده شده است. کاشی‌های درخشان، ارسی‌ها و تلالو نور در بناهای احداث شده جذابیت آن را چند برابر می‌کرد.
به طور کلی در دوران صفوی 137 کاخ، 162 مسجد، 273 مسجد، 12 گورستان و 48 مدرسه در اصفهان ساخته شده است.
اصفهان در دوران حکومت قاجار
در زمان ناصر الدین شاه قاجار پسرش ظل السلطان حاکم اصفهان و ایالت‌های فارس، کردستان، یزد و لرستان بود. این فرد مایل به داشتن نیروهای نظامی بود و سعی و همت زیادی در تربیت نیروی نظامی می‌کرد. او حتی برای تعلیم نیروهای نظامی از معلم‌های آلمانی استفاده می‌کرد و گروهان‌های نظامی با لباس و اسلحه‌ی اتریش را تشکیل می‌داد.
این کارها به مذاق ناصر الدین شاه خوش نمی‌آمد. به همین خاطر در مقابله با کارهای خود سرانه‌‌ی ظل السطان حکومت ایالت‌های دیگر را از وی گرفت و تنها حکومت بر اصفهان را برایش باقی گذاشت.
علت این کار ناصر الدین شاه علاوه بر خودسری ترسی بود که از ظل السطان و داعیه‌ی حکومت‌داری داشت. بدیهی‌است در دوران حکومت شاهزاده‌ی نالایق و کار نابلد ظل السلطان اصفهان رنگ پیشرفت و ترقی به خود ندید. حتی بنا به روایت‌های تاریخی که از این دوران به جا مانده است بیش از 50 اثر تاریخی و باغات اصفهان هم در این دوران تخریب شد.
بعد از جنگ جهانی اول که ایران توسط متفقین اشغال شد، اصفهان محل دعوا و جنگ نیروهای محلی شد.
اصفهان در دوره‌ی انقلاب اسلامی
در وقایع انقلاب اسلامی مردم اصفهان هم مانند مردم شهرهای دیگر به دفاع از امام و انقلاب می‌پرداختند. یک نمونه از این اقدامات مربوط به 14 مرداد است که مردم اصفهان برای مراسم هفتم کشته‌های مشهد به خیابان‌ها آمدند. در این روز خیلی از خیابان‌های اصفهان اشغال شد و آیت‌الله خادمی که در زندان بود به کمک نیروهای مردمی آزاد شد.
همین اتفاقات باعث شد در شهر حکومت نظامی اعلام شود. بعد از سال 1332 این اولین بار بود که در مراکز شهر حکومت نظامی اعلام می‌شد.
اصفهان در طول دوران‌های مختلف تاریخی مورد حملات مختلف قرار گرفت. از غارت‌های تیمور لنگ و محمود افغان یا خرابی‌هایی که ظل السلطان در این شهر به جا گذاشت می‌توان نام برد حتی در سال‌های اخیر زمین‌خواران هم سعی داشتند در این شهر برج سازی کنند که با مورد مخالفت قرار گرفت و سعی شد بافت سنتی شهر حفظ شود.
دین و مذهب مردم اصفهان چیست؟
از زمان‌های گذشته که اسلام وارد اصفهان شد اسلام شیعی دین رسمی این مردم شد. اما سایر مذاهب نیز با آسایش در کنار این مردم زندگی کردند. هم اکنون علاوه بر مسلمانان، ارامنه، یهودیان و زرتشتیان هم در مناطق مختلف اصفهان سکونت دارند.
از زمان شاه عباس جلفا منطقه‌ی ارمنی نشین اصفهان است که در سمت جنوب شهر قرار دارد. این منطقه جزو مناطق خوب اصفهان است و اکثر کسانی که در این منطقه زندگی می‌کنند متمول هستند. کلیساهایی که از دوران صفوی به همت افراد ثروتمند ارمنی در دوران صفوی ساخته شده تا کنون باقی مانده است و الان به عنوان آثار تاریخی مورد بازدید توریست‌های ایرانی و خارجی قرار می‌گیرد.
لوکس‌ترین تور کیش از اصفهان با بهترین هتل اقامتی، کیفیت پرواز عالی، ترانسفر فرودگاهی، غذا همراه با اقامت در هتل، رفتن به مکان‌های گردشگری و دیدنی را از آژانس مسافربری همسفرها بخواهید. این آژانس بهترین و مقرون به صرفه ترین تورها را به متقاضیان ارائه می‌کند.