سفره هفت میم و مراسم ویژه مردم جنوب ایران در نوروز
هفت میم یا هفت سین؟ آیا تا به حال نام سفره هفت میم را شنیده اید؟ با نزدیک شدن به عید نوروز و شنیدن زمزمه های بهاری، در خانه تمامی پارسی زبانان که این عید باستانی را جشن میگیرند، بساط سفره هفت سین برپا میشود.
چیدن این سفره که از دوران باستان مرسوم بوده است در میان ایرانیان به یک شیوه انجام میشود. اما در برخی از شهرهای ایران، سفره هایی با حروف الفبای دیگر پهن می کردند که آن نیز از فرهنگ باستانی ما سرچشمه میگیرد، مانند سفره هفت میم که در بخشهای جنوبی کشور رواج داشته است.
مردمان جنوب به واسطه زندگی در حاشیه دریا، رسم و رسوم متفاوتی دارند که البته هر یک از دیگری جذابتر است. سفره هفت میم، جزو آن دسته از مراسم قابل اجرا در جنوب است که با گذشت زمان نیز کم و بیش در میان این مردمان خونگرم، اجرا میشود.
در این مقاله قصد داریم به بررسی سفره هفت میم و مراسم ویژه مردم جنوب ایران در نوروز بپردازیم. اگر به آداب و رسوم نوروزی جنوب علاقه مندید تا انتها با ما همراه باشید.
سفره هفت میم چیست؟
بعید است به جنوب سفر کنید و هنگام برگشت از آن، احساس دلتنگی نکنید. خطه جنوب، این خطه بسیار زیبا و رنگارنگ، آداب و رسوم بهارانه خاصی دارد. به گونه ای که اگر نوروز خود را در جنوب و در کنار مردم مهمان نواز آن سپری کنید، سفر خاطره انگیزی را برای خود رقم میزنید.
در حال حاضر اگرچه بسیاری از رسم های بهارانه در نوروز کمرنگ شدهاند، اما به طور کامل از بین نرفته اند. چیدن سفره هفت میم، نمونه بارز اجرای این رسوم است. عید نوروز باستانی برای مردم جنوب اهمیت ویژهای دارد که میتوان آن را از سفره های رنگارنگ نوروزی و پایبندی به آن درک کرد. سفره هایی که در آن قراپیج و بیبی گلی از معروفترین شیرینی های عید قرار دارد و با گندم و جو به جهت برکت بیشتر مزین شدهاند.
چیدن سفره هفت سین در جنوب و البته تمامی شهرهای ایران مرسوم است و نوید آمدن بهار و سالی جدید را میدهد. اما در بخش های جنوبی ایران، علاوه بر سفره هفت سین، سفره هفت میم نیز چیده میشود. ممکن است چیدن سفره با الفبای دیگر به گوش شما ناآشنا باشد اما مردمان جنوب از سالهای دور با آن خو گرفتهاند.
سفره هفت میم که از رسوم متداول مردم بوشهر است در کنار هفت سین چیده میشود و شامل ماهی، میگو، میوه، مرغ، مربا، ماست و مسقطی میشود. حال متوجه شدهاید که ماهی و میگو به دلیل زندگی در حاشیه دریا در این سفره قرار میگیرد و نشان از برکت و رزق و روزی است.
جالب است بدانید که شهردار دوشنبه تاجیکستان چیدن سفره هفت میم را در کنار هفت سین رواج داد و از سال 1393 آن را عملی کرد. البته سفره هفت میم تاجیکستان متفاوت از هفت میم جنوب ایران است و در آن ماهی سرخ، میگو، مشک، می، مسیه (یک نوع گیاه کوهی) موز و میوه چیده میشود.
مراسم ویژه مردم جنوب در نوروز
اگر به شهرهای مختلف سفر کرده باشید و با برخی از فرهنگ های ایرانی آشنا باشید، میدانید که مردم هر شهر، مراسم ویژهای به مناسبت نوروز برپا می کنند. بنابراین جنوبی ها هم از این قاعده مستثنی نیستند و مراسم خودشان را اجرا میکنند. البته امروزه اجرای مراسم سنتی و قدیمی در میان بیشتر ایرانی ها جا ندارد اما به جا آوردن آن خالی از لطف نیست.
- نفرین نکردن
در شب چهارشنبه سوری و نزدیک به عید، نفرین کردن ممنوع است. بوشهریها عقیده دارند که در این شب نباید کسی را نفرین کرد و باید قضا و بلا رفع شود. به همین منظور، کوزههای کهنه یا نوی خود را با زدن به زمین می شکنند تا قضا و بلا را دفع کنند.
- تزیین خانه با برگ درخت خرما
بدون شک با شنیدن نام جنوب، اولین چیزی که به ذهنتان تداعی میشود خرما است. در جای جای جنوب تا چشم کار میکند نخلستان است پس برگ این نخلها میتواند به عنوان نمادی برای مردمان این خطه باشد. به همین دلیل است که خانه های روستایی گلی با برگ سبز نخل تزیین میشدند تا از آمدن بهار خبر دهند.
- انجام بازی های نوروزی
یکی از رسم های جنوبیان هنگام نوروز، بازی و سرگرمی پیش از تحویل سال است. به این شکل که تعدادی تخم مرغ آبپز را در میان جوانان پخش می کنند و از آنها می خواهند تخم مرغ هایشان را به یکدیگر بکوبند. تخم مرغ هر کس زودتر بشکند بازنده است و از دور بازی خارج میشود.
- شکرریزی در دریا
مردم جنوب در روز چهارشنبه سوری در دریا شکر میریزند و عقیده دارند که با این کار علاوه بر آنکه دریا از آنها راضی خواهد شد، چشم زخم ها نیز دفع میشود. جنوبی ها با انجام همین کارهای به ظاهر ساده، زندگی و کام خود را شیرین میکنند.
- سرمه سایی بلوچ ها
یکی از رسمه ای زیبا در میان بلوچ ها، رسم سرمه سایی است که بیشتر در مناطق سرحد و مکران رواج دارد. بانوان بلوچ، سنگ سرمه را در وسط سنگ گودی می سابند و هنگام سال تحویل به دختران خود عیدی می دهند.
- پخت نان های مناسبتی
بخش خوشمزه رسوم جنوبی ها پخت نان و شیرینیهای مناسبتی است که در شهرهای مختلف آن انجام میشود. پخت عیدانه «نون شیرین» در میان بختیاریها، «نان تبدون» در بهبهان و «کلوچه خرمایی و شکری» در دزفول رواج دارد.
- رنگآمیزی با خاک سرخ گلگ
مردم جنوب باور زیبایی دارند که میگوید زمین روی شاخ گاو ماهی قرار دارد بنابراین در نخستین روزهای نوروز برای رفع خستگی، زمین را از شاخی به شاخ دیگرش می فرستد. به همین دلیل با خاک رنگی گلگ، خانهه ا و شاخ گاو و گوسفند خود را رنگ میکردند. همچنین برخی از بانوان، مقداری از این خاک را در میان دو ابروی خود مانند خال هندیها نقش میزدند.
- بهارچرانی در نوروز
مردم ناحیه سرحد بلوچستان، هنگام آمدن نوروز، دام های خود را می شویند و نماد ایل خود را با آرایش پشم گوسفندان، روی بدن آنها حک می کنند. سپس با حنا یا پوست انار آن را رنگآمیزی میکنند و در روزهای نخستین بهار، دام را به چرا میبرند.
- نامگذاری کودک بر اساس نوروز
یکی از رسوم رایج در میان بلوچ ها نامگذاری مناسبتی در این ایام است. به این صورت که اگر نوزادی در ایام نوروز متولد شود با توجه به دختر یا پسر بودن نام ها مناسبتی مانند سمسو، درنه یا نوروز برای او انتخاب میشود.
سخن پایانی
در این مقاله به آداب و رسوم ویژه مردم جنوب در نوروز پرداختیم. همانطور که خواندید، رسم و رسوم استقبال از بهار در جنوب کشور متفاوت است و زیباییهای مخصوص به خود را دارد. اگر میخواهید آشنایی بیشتری از این رسوم به دست آورید، کافی است مقصد سفر نوروزی خود را به جنوب تغییر دهید و با شرکت در جشنهای نوروزی، تجربه کمنظیری را ثبت کنید.