سفره هفت میم و مراسم ویژه مردم جنوب ایران در نوروز

هفت میم یا هفت سین؟ آیا تا به حال نام سفره هفت میم را شنیده ­اید؟ با نزدیک شدن به عید نوروز و شنیدن زمزمه­ های بهاری، در خانه تمامی پارسی زبانان که این عید باستانی را جشن می­گیرند، بساط سفره هفت سین برپا می­شود.

چیدن این سفره که از دوران باستان مرسوم بوده است در میان ایرانیان به یک شیوه انجام می­شود. اما در برخی از شهرهای ایران، سفره ­هایی با حروف الفبای دیگر پهن می ­کردند که آن نیز از فرهنگ باستانی ما سرچشمه می­گیرد، مانند سفره هفت میم که در بخش­های جنوبی کشور رواج داشته است.

مردمان جنوب به واسطه زندگی در حاشیه دریا، رسم و رسوم­ متفاوتی دارند که البته هر یک از دیگری جذاب­تر است. سفره هفت میم، جزو آن دسته از مراسم قابل اجرا در جنوب است که با گذشت زمان نیز کم و بیش در میان این مردمان خونگرم، اجرا می­­شود.

در این مقاله قصد داریم به بررسی سفره هفت میم و مراسم ویژه مردم جنوب ایران در نوروز بپردازیم. اگر به آداب و رسوم نوروزی جنوب علاقه­ مندید تا انتها با ما همراه باشید.

سفره هفت میم چیست؟

بعید است به جنوب سفر کنید و هنگام برگشت از آن، احساس دلتنگی نکنید. خطه جنوب، این خطه بسیار زیبا و رنگارنگ، آداب و رسوم بهارانه خاصی دارد. به­ گونه­ ای که اگر نوروز خود را در جنوب و در کنار مردم مهمان ­نواز آن سپری کنید، سفر خاطره ­انگیزی را برای خود رقم می­زنید.

در حال حاضر اگرچه بسیاری از رسم­ های بهارانه در نوروز کم­رنگ شده­اند، اما به طور کامل از بین نرفته اند. چیدن سفره هفت میم، نمونه بارز اجرای این رسوم است. عید نوروز باستانی برای مردم جنوب اهمیت ویژه­ای دارد که می­توان آن را از سفره­ های رنگارنگ نوروزی و پایبندی به آن درک کرد. سفره­ هایی که در آن قراپیج و بی­بی گلی از معروف­ترین شیرینی­ های عید قرار دارد و با گندم و جو به جهت برکت بیشتر مزین شده­اند.

چیدن سفره هفت سین در جنوب و البته تمامی شهرهای ایران مرسوم است و نوید آمدن بهار و سالی جدید را می­دهد. اما در بخش­ های جنوبی ایران، علاوه بر سفره هفت سین، سفره هفت میم نیز چیده می­شود. ممکن است چیدن سفره با الفبای دیگر به گوش شما ناآشنا باشد اما مردمان جنوب از سال­های دور با آن خو گرفته­اند.

سفره هفت میم که از رسوم متداول مردم بوشهر است در کنار هفت سین چیده می­شود و شامل ماهی، میگو، میوه، مرغ، مربا، ماست و مسقطی می­­شود. حال متوجه شده­اید که ماهی و میگو به دلیل زندگی در حاشیه دریا در این سفره قرار می­گیرد و نشان از برکت و رزق و روزی است.

جالب است بدانید که شهردار دوشنبه تاجیکستان چیدن سفره هفت میم را در کنار هفت سین رواج داد و از سال 1393 آن را عملی کرد. البته سفره هفت میم تاجیکستان متفاوت از هفت میم جنوب ایران است و در آن ماهی سرخ، میگو، مشک، می، مسیه (یک نوع گیاه کوهی) موز و میوه چیده می­شود.

مراسم ویژه مردم جنوب در نوروز

اگر به شهرهای مختلف سفر کرده باشید و با برخی از فرهنگ ­های ایرانی آشنا باشید، می­دانید که مردم هر شهر، مراسم ویژه­ای به مناسبت نوروز برپا می کنند. بنابراین جنوبی ها هم از این قاعده مستثنی نیستند و مراسم خودشان را اجرا می­کنند. البته امروزه اجرای مراسم سنتی و قدیمی در میان بیشتر ایرانی ها جا ندارد اما به جا آوردن آن خالی از لطف نیست.

• نفرین نکردن

در شب چهارشنبه سوری و نزدیک به عید، نفرین کردن ممنوع است. بوشهری­­ها عقیده دارند که در این شب نباید کسی را نفرین کرد و باید قضا و بلا رفع شود. به همین منظور، کوزه­های کهنه یا نوی خود را با زدن به زمین می­ شکنند تا قضا و بلا را دفع کنند.

• تزیین خانه با برگ درخت خرما

بدون شک با شنیدن نام جنوب، اولین چیزی که به ذهنتان تداعی می­شود خرما است. در جای جای جنوب تا چشم کار می­کند نخلستان است پس برگ این نخل­ها می­تواند به عنوان نمادی برای مردمان این خطه باشد. به همین دلیل است که خانه ­های روستایی گلی با برگ سبز نخل تزیین می­­­شدند تا از آمدن بهار خبر دهند.

• انجام بازی­ های نوروزی

یکی از رسم­ های جنوبیان هنگام نوروز، بازی و سرگرمی­ پیش از تحویل سال است. به این شکل که تعدادی تخم مرغ آب­پز را در میان جوانان پخش می­ کنند و از آن­ها می­ خواهند تخم­ مرغ­ هایشان را به یکدیگر بکوبند. تخم مرغ هر کس زودتر بشکند بازنده است و از دور بازی خارج می­­شود.

• شکرریزی در دریا

مردم جنوب در روز چهارشنبه سوری در دریا شکر می­ریزند و عقیده دارند که با این کار علاوه بر آن­که دریا از آن­ها راضی خواهد شد، چشم زخم­ ها نیز دفع می­شود. جنوبی ها با انجام همین کارهای به ظاهر ساده، زندگی و کام خود را شیرین می­کنند.

• سرمه­ سایی بلوچ ­ها

یکی از رسم­ه ای زیبا در میان بلوچ ­­ها، رسم سرمه­ سایی است که بیشتر در مناطق سرحد و مکران رواج دارد. بانوان بلوچ، سنگ سرمه را در وسط سنگ گودی می­ سابند و هنگام سال تحویل به دختران خود عیدی می ­دهند.

• پخت نان ­های مناسبتی

بخش خوشمزه رسوم جنوبی­ ها پخت نان و شیرینی­های مناسبتی است که در شهرهای مختلف آن انجام می­­شود. پخت عیدانه «نون شیرین» در میان بختیاری­ها، «نان تبدون» در بهبهان و «کلوچه خرمایی و شکری» در دزفول رواج دارد.

• رنگ­آمیزی با خاک سرخ گلگ

مردم جنوب باور زیبایی دارند که می­گوید زمین روی شاخ گاو ماهی قرار دارد بنابراین در نخستین روزهای نوروز برای رفع خستگی، زمین را از شاخی به شاخ دیگرش می فرستد. به همین دلیل با خاک رنگی گلگ، خانه­ه ا و شاخ گاو و گوسفند خود را رنگ می­کردند. هم­چنین برخی از بانوان، مقداری از این خاک را در میان دو ابروی خود مانند خال هندی­ها نقش می­زدند.

• بهارچرانی در نوروز

مردم ناحیه سرحد بلوچستان، هنگام آمدن نوروز، دام ­های خود را می ­شویند و نماد ایل خود را با آرایش پشم گوسفندان، روی بدن آن­ها حک می­ کنند. سپس با حنا یا پوست انار آن را رنگ­آمیزی می­کنند و در روزهای نخستین بهار، دام را به چرا می­برند.

• نام­گذاری کودک بر اساس نوروز

یکی از رسوم رایج در میان بلوچ ­ها نام­گذاری مناسبتی در این ایام است. به این صورت که اگر نوزادی در ایام نوروز متولد شود با توجه به دختر یا پسر بودن نام ها مناسبتی مانند سمسو، درنه یا نوروز برای او انتخاب می­­­شود.

سخن پایانی

در این مقاله به آداب و رسوم ویژه مردم جنوب در نوروز پرداختیم. همان­طور که خواندید، رسم و رسوم استقبال از بهار در جنوب کشور متفاوت است و زیبایی­های مخصوص به خود را دارد. اگر می­خواهید آشنایی بیشتری از این رسوم به دست آورید، کافی است مقصد سفر نوروزی خود را به جنوب تغییر دهید و با شرکت در جشن­های نوروزی، تجربه کم­نظیری را ثبت کنید.