مشهد یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که آثار تاریخی زیادی دارد. مسافران و گردشگران ایرانی و خارجی در سفر به مشهد با استفاده از تورهایی مانند تور مشهد از تهران تمایل دارند از مکان‌های قدیمی و تاریخی این شهر بازدید کنند. آثار تاریخی مشهد شامل مقبره‌ها، خانه، کلیسا، موزه‌هایی که از دوران‌های مختلف تیموریان، صفویان و پهلوی به جا مانده است. در این مطلب آثار تاریخی مشهد را معرفی می‌کنیم.
چهار طاقی بازه هور
یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی مشهد چهار طاقی بازه هور است که در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این اثر که به قدیمی‌ترین گنبد جهان معروف است مربوط به دوران قبل از اسلام و زمان ساسانیان است. علت نامگذاری این اثر این است که در قسمتی از میانه‌ی کوه طلوع خورشید مشخص می‌شود و جلوه‌ی زیبایی دارد. کاربری این بنا در دوره‌ی ساسانیان مشخص نیست. برخی از باستان شناسان عقیده دارند این مکان یک آتشکده بوده و گروهی دیگر اعتقاد دارند که این بنا برای حفاظت از راه و جاده ساخته شده است.
موقعیت مکانی بنای چهارطاقی بازه هور در 70 کیلومتری جنوب غربی مشهد است. برای دسترسی به این بنا باید به جاده‌ی قدیم تربت حیدریه و به روستای رباط سفید بروید.
آرامگاه نادرشاه افشار
تصویر آرمگاه نادر مردی که سوار بر اسب است و چند نفر از همراهان اطراف وی هستند در ذهن اکثر ما نقش بسته است. آرامگاه نادر شاه در ضلع شمال غربی چهار راه شهدای مشهد قرار دارد و در یک مجموعه‌ی 14 هزار متری مربعی واقع است.
داخل این مجموعه آرامگاه نادرشاه افشار، موزه‌ی نادری و باغ نادری قرار دارد. در سال 1342 مقبره‌ی نادر توسط فردی به نام هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شد. موزه‌ی نادرشاه شامل دو بخش است. در یک بخش اسلحه‌های دوران قبل از افشاریان نگه‌داری می‌شود و در بخش دیگر ادوات جنگی و اسلحه‌های نادرشاه مورد بازدید عموم است.
در قسمت باغ این مجموعه یک برج مرتفع قرار دارد که مجسمه‌ی نادرشاه سوار بر اسب روی آن قرار دارد. اگر علاقمند به بازدید از مکان‌های تاریخی هستید در سفر به مشهد حتماً از آرامگاه نادر بازدید کنید.
سوابق خانه کوزه‌کنانی مشهد
یکی از تجار مشهد فردی به نان کوزه‌کنانی بوده است که آیت الله بروجردی به دلیل سابقه‌ی دوستی با این فرد، زمانی که به مشهد می‌آمد در این خانه اقامت می‌کرد. بر اساس اسناد تاریخی رضا شاه هم به مدت یک ماه در این خانه ساکن شده است.
خانه کوزه‌کنانی مدتی هم به عنوان کنسول‌گری آمریکا مورد استفاده قرار گرفته است که بعدها توسط حاج آقا کوزه‌کنانی خریداری شد. این خانه بعد از فوت این مرد بزرگ به هیئت مذهبی خمینی شهر فروخته شد. محل دقیق این بنا در خیابان شیرازی و حدود 30 متری باب الجواد است.
خانه اردکانی
یکی از خانه‌های تاریخی و قدیمی در مشهد خانه اردکانی است. این خانه با نام خانه‌ی دولابیان هم شناخته می‌شود. زیرا در ابتدا خانه متعلق به فردی به نام حسین اردکانی بود و بعد از فوت ایشان فردی به نام دولابیان خانه را از ورثه خریداری کرد.
این خانه در مرکز شهر و نزدیک حرم مطهر امام رضا واقع شده است. این خانه کالبد خانه‌های سنتی را دارد. یعنی با ورود به خانه با یک حیاط مرکزی، تابستان نشین و زمستان نشین، شاه نشین، تنورخانه، آب انبار و حوض خانه مواجه می‌شوید. سبک معماری این خانه مورد توجه است و بخش اعیان نشین جنوبی و شمالی آن با توجه به تفاوت در دوران ساخت قابل تشخیص است. این خانه در سال 1384 در فهرست آثار ملی قرار گرفت اما در سال 1391 از لیست خارج شد.
آرامگاه فردوسی
فردوسی یکی از شاعران قدیمی و پرآوازه‌ی ایرانی است که به عوان پاسدار زبان فارسی شناخته شده است. گردشگران ایرانی و خارجی علاقه‌ی زیادی به بازدید از این مکان دارند و رفتن به این مکان را جزو برنامه‌های گردشگری خود قرار می‌دهند.
آرامگاه فردوسی در 20 کیلومتری شهر مشهد در شهر طوس قرار دارد و همین فاصله نزدیک و محبوبیتش این مکان را در لیست بهترین اماکن گردشگری مشهد قرار داده است . مقبره در میان یک باغ قرار دارد که می‌توانید در آن قدم بزنید.
مقبره‌ی شاعر بزرگ نیما یوشیج و خسرو آواز ایران محمدرضا شجریان هم در محوطه‌ی این مجموعه قرار دارد.
مدرسه عباسقلی خان
مدرسه عباسقلی خان مربوط به دوران صفوی است و به امر شاه عباس صفوی توسط عباسقلی خان بیگلر بیگی ساخته شده است. سال ساخت این مدرسه 1048 است. مکان این مدرسه در ضلع جنوبی حرم امام رضا و در خیابان نواب صفوی است.
امروزه بسیاری از گردشگران برای بازدید از این بنای قدیمی و سبک معماری آن به مدرسه عباسقلی می‌روند.
برج رادکان
برج رادکان به نام میل رادکان هم شناخته می‌شود. این بنا با طراحی خواجه نصیر الدین طوسی ساخته شده است. این ریاضی دان، اختر شناس و دانشمند بزرگ در دوره‌ی ایلخانیان و در سال 607 هجری قمری این بنا را با گنبد مخروطی طراحی کرده است. این بنا به دلیل معماری خاص و استحکام آن معروف است و به یکی از جاذبه‌های تاریخی مشهد تبدیل شده است.
برج میل اخنگان
برج میل اخنگان در 20 کیلومتری مشهد در روستای اخنگان قرار دارد. هویت فردی که در این مکان دفن شده مشخص نیست اما در مورد قدمت آن مشخص شده که تقریباً قدمت آن به دوره‌ی تیموریان می‌رسد. البته مردم روستا اعتقاد دارند این مکان محل دفن خانمی به نام گوهر تاج است که خواهر گوهرشاد آغای تیموری است. اما برخی دیگر اعتقاد دارند این یک دختر هندی در این مکان دفن شده که از مریدان امام رضا (ع) بوده و هنگام سفر به مشهد در این مکان از دنیا رفته و دفن شده است.
ویژگی معماری این بنای تاریخی شکل مخروطی گنبد آن است. همچنین کاشی‌های لاجوردی و فیروزه‌ای در نوارهای افقی گنبد استفاده شده است. کاشی‌های صلیبی شکل و ستاره‌ای به کار رفته در بنا نشان دهنده‌ی معماری دوران تیموریان است.
گنبد هارونیه
یکی دیگر از اماکن تاریخی در مشهد گنبد هارونیه است. این گنبد مربعی شکل است و از آجر ساخته شده است. قدمت آن به دوران شهر قدیمی طوس باز می‌گردد و از آن دوران باقی مانده است. شهر طوس در 25 کیلومتری و شمال غرب مشهد قرار دارد. بنابر اسناد به جا مانده و روایت تاریخدانان گنبد هارونیه مدرسه‌ای است که از دوران سده‌ی هشت هجری و امام محمد غزالی به جا مانده است. یک سنگ بنای تاریخی از امام محمد غزالی هم در این مکان قرار دارد که تایید کننده این ادعا است.
یکی از مواردی که باعث شده این گنبد اهمیت زیادی داشته باشد معماری آن است. قطر پایه‌ها، ایستایی و قدرت کف و گنبد مورد توجه تاریخدانان و گردشگران است.
آرامگاه پیر پالاندوز
آرامگاه پیر پالاندوز یکی از آثار تاریخی مشهد است که در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این آرامگاه در بخش شمال شرقی حرم امام رضا قرار دارد و مسیر ورود به آن از خیابان نواب صفوی است. این مقبره متعلق به محمد عارف عباسی از عرفای سلسله ذهبیه است که به پیر پالان دوز مشهور شده است.
مقبره‌ی پیر پالاندوز یک بنای چهار گوش است که گنبدی روی آن قرار دارد. ایوان آجری و شاه نشین‌های دارای نقاشی این مکان از ویژگی‌های خاص ان است.
در زمان پدر شاه عباس صفوی یعنی محمد خدابنده صفوی این مقبره ساخته شده است. طی سال‌های گذشته این مقبره چند بار ترمیم و بازسازی شده است.
قبرستان ارامنه مشهد
یکی از قدیمی‌ترین قبرستان‌ها در مشهد قبرستان متعلق به ارامنه است. در این قبرستان مسیحیانی که در مشهد زندگی می‌کردند به خاک سپرده می‌شدند. برخی از متوفیانی که در این گورستان هستند از کشورهایی نظیر آمریکا، آلمان، لهستان، روسیه و انگلیس هستند. خطوط روی قبرها هم به رسم الخط‌های مختلف است.
کلیسای مسروپ مقدس
قدمت کلیسای مسروپ به سال 1941 می‌رسد. این اثر از دوران پهلوی به جا مانده است و به عنوان اماکن مذهبی مشهد نیز از آن یاد می‌شود و در بین مردم مشهد به کلیسای میدان ده دی معروف است. ساختمان کلیسا دو گنبد مخروطی شکل دارد و بالای در وردی آن یک ناقوس وصل شده است. این کلیسا در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
خانه ملک مشهد
خانه ملک منزل مسکونی یکی از بزرگترین ثروتمندان مشهد به نام حاج حسن ملک بوده است. این خانه در اواخر دوره‌ی قاجار ساخته شده و یک بنای آجری با سقف مشبک و منبت کاری است. سازمان میراث فرهنگی این خانه را مرکز پژوهش‌های هنرهای سنتی تبدیل کرده است و کارگاه‌های مختلف صنایع دستی داخل آن دایر کرده است.
کارگاه‌های صنایع دستی خانه ملک شامل کارگاه‌های گلیم و فرش، سفال و سرامیک، کارگاه مینیاتور و تذهیب، کارگاه سوخت و چرم بری و صحافی و انواع هنرهای دستی دیگر است. کسانی که دوست دارند یک خانه‌ی تاریخی را ببیند و در کنار آن از صنایع دستی مختلف بازدید کنند می‌تواند در سفر به مشهد به خانه ملک مراجعه کنند و با یک تیر دو نشان بزنند.
حمام موزه شاه
حمام موزه شاه به حمام قلی بیگ معروف است و در حاشیه‌ی بازار بزرگ مشهد قرار دارد. این حمام را مهدی قلبی بیگ میر ساخته و وقف آستان مطهر امام رضا کرده است. این بنا مربوط به دوران صفوی و زمان شاه عباس صفوی است. در حال حاضر با توجه به توسعه حرم رضوی در قسمت جنوب غربی حرم رضوی قرار دارد و به موزه‌ی مردم شناسی تبدیل شده است.
اصلی‌ترین بخش این حمام سربینه است. این قسمت به صورت یک مربع احداث شده است و هشت ستون سنگی زیر پوشش گنبدی آن قرار دارد. بخش‌های دیگری هم در این حمام وجود دارد که شامل گرمخانه، سقف‌های گنبدی اندرونی و بیرونی است و علاقمندان به بناهای قدیمی می‌توانند به این حمام مراجعه کنند و از قسمت‌های مختلف بازدید کنند.
هتل تاریخی پارس
یک دیگر از اماکن تاریخی در مشهد هتل تاریخی پارس است. قدمت ساخت این هتل به سال 1316 می‌رسد و توسط یک معمار روس ساخته شده است. سبک معماری آن مانند هتل‌های غربی است و فضای داخلی آن به چایخانه‌های سنتی شباهت دارد. این هتل قدیمی‌ترین هتل در مشهد است. کسانی که علاقمند به بناهای تاریخی هستند حتماً بازدید از این هتل را باید در برنامه‌ی خود قرار دهند.
یکی از مقاصد گردشگری و زیارتی در ایران شهر مشهد است. تور مشهد از تهران یکی از پرطرفدارترین تورهای مسافرتی است. اگر قصد سفر به مشهد را دارید می‌توانید با راهنمایی کارشناسان آژانس مسافربری همسفرها بهترین تور را با مناسب‌ترین قیمت انتخاب کنید.