اصفهان شهری تاریخی است که با قدم زدن در کوچه پس کوچه‌های آن با مساجد، کلیساها و بناهای دیگری از دوران سلجوقیان و صفویان روبرو می‌شوید. یکی از آثار قدیمی که گردشگران زیادی در سفر اصفهان از آن بازدید می‌کنند مسجد علی است. در این مطلب تاریخچه و ویژگیهای معماری این مسجد را معرفی می‌کنیم.
تاریخچه مسجد علی
مسجد علی از مساجد قدیمی اصفهان است که در زمان سلجوقیان ساخته شده که در حال حاضر هم ویژگیهای معماری منحصر به فرد خود را حفظ کرده است و مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد. بانی این مسجد که به نام مسجد سنجریه معروف است مشخص نیست.
در واقع از افراد مختلفی به عنوان بانی مسجد نام برده شده است. برخی از منابع تاریخی ادعا می‌کنند سلطان سنجر یا علی شاه این مسجد را ساخته است، در حالی‌که منابع دیگر از محمود بن محمد ملکشاه نام می‌برند.
بنای مسجد در سال 929 هجری به پایان می‌رسد که مقارن با قتل سازنده‌ی مسجد است. در تاریخ این طور آمده است که شاه حسین اعتماد الدوله یکی از بانیان بازسازی مسجد، جلال و شوکت زیادی داشت و در امور حکمرانی بی رقیب بود. به همین دلیل مخالفان بسیاری داشت که با دسیسه توانستند شبانه او را به قتل برسانند.
شاه اسماعیل زمامدار وقت به این مسئله بی تفاوت نبود و عاملان قتل شاه حسین را شناسایی و دستگیر کرد. همچنین شاه اسماعیل برنامه‌ای برای تشیع جنازه اعتماد الدوله ترتیب داد که وی را با نهایت احترام و تکریم به خاک بسپارند.
در دوران صفویان فقط ویرانه‌هایی از مسجد باقی مانده بود که شاه اسماعیل اول برای بازسازی قسمت‌هایی از مسجد هم اقدامات موثری انجام داد. با توجه به اینکه این مسجد به مناره‌ی آن شناخته می‌شود، طی بازسازی‌هایی که روی مسجد علی در سال‌های آتی انجام شد، مناره همچنان حفظ شده است.
مسجد علی و مناره سلجوقی یکی از مکان‌های گردشگری و مذهبی است که در تاریخ 15/10/1310 با شماره ثبت 96 جزو اماکن مذهبی اصفهان ثبت شده است.
مناره مسجد تاریخی علی
یکی از زیباترین مناره‌های شهر اصفهان مناره‌ی مسجد علی است. برخی از محققین معتقدند این مناره متعلق به هارون ولایت است و در حال حاضر به عنوان بخشی از مسجد شناخته می‌شود.
مناره‌ای که مسجد علی به آن شناخته می‌شود در زمان ساخت حدود 50 متر ارتفاع داشته، اما طی این سال‌ها بخش‌هایی از آن تخریب شده است و در حال حاضر با اینکه ارتفاع کمتری دارد، اما همچنان تزئینات آجرکاری زیبایی دارد. ارتفاع تقریبی مناره در حال حاضر حدود 40 متر است و قسمت‌های مختلفی دارد که با آجر و ملاط گچ ساخته شده و از پایین به بالا کوتاه و نازک می‌شود.
ورودی مناره با حدود 16 پله داخل مسجد قرار دارد و در قسمت‌های مختلف آن تزئینات مختلف و جالبی وجود دارد. اگر مناره به چند قسمت تقسیم کنیم، در قسمت اول آیه‌ای از سوره آل عمران کتابت شده است. در قسمت بعدی آجرهای تراش خورده به چشم می‌خورد، در قسمت سوم هم همچنان تزئینات آجرکاری با اشکال لوزی مشاهده می‌شود. در قسمت چهارم هم یک کتیبه‌ی آجری قرار دارد که با خط کوفی روی آن کتابت شده است.
کاشی فیروزه‌ای روی زمینه‌ی آجری با خط کوفی روی کتیبه‌ی آجری قرار دارد و در نهایت برجستگی قوس مانندی دور تا دور مناره با کاشی فیروزه‌ای پوشیده شده است. از اینجا به بعد مناره باریک و آجر چینی می‌شود.
عبارات روی کتیبه‌های مناره مسجد تاریخی علی شامل موارد زیر است.
- در کتیبه‌ی اول مناره عبارت لا اله الا الله حک شده است.
- در کتیبه‌ی دوم زیر مقرنس‌های نعلبکی الملک الله کتابت شده است.
- در کتیبه‌ی سوم محمد رسول الله و لا اله الا الله با رنگ فیروزه‌ای نوشته شده است.
- در کتبیه‌ی چهارم با گچ و آجر هوالله الذی لا اله الا هو حک شده است.
- در آخرین کتیبه، بخش‌هایی از سوره مبارکه آل عمران با آجر کاری برجسته ساخته شده است.
برای اطلاع از شرایط برگزاری تورهای داخلی و خارجی می‌توانید از راهنمایی کارشناسان آژانس مسافرتی همسفرها استفاده کنید و مناسب‌ترین تور را انتخاب کنید.
ایوان مسجد علی
مسجد تاریخی علی جزو مساجدی است که با چهار ایوان ساخته شده‌اند. در وسط حیاط مسجد هم یک حوض پر از آب قرار دارد. درگاه مسجد در ایوان غربی مسجد است و ایوان جنوبی از همه ایوان‌ها بزرگتر است. مسجد تاریخی علی شبستان زمستانه دارد که در گوشه‌ی جنوب شرقی آن قرار دارد. این شبستان پایین‌تر از مسجد قرار دارد و برای ورود به آن چند پله در نظر گرفته شده است.
تور مشهد از اصفهان یکی از تورهای پرطرفدار داخلی بین مردم مذهبی اصفهان است. برای رفاه حال علاقه‌مندان سفر به مشهد این تورها با قیمت‌های مناسب و با امکانات مختلف برگزار می‌شود و هر فردی می‌تواند متناسب با بودجه و زمانی که در اختیار دارد تور مناسب را انتخاب کند.
گنبد مسجد
یکی از تزئینات جالب توجه مسجد تاریخی، گنبد آجری آن است که با مقرنس‌های گچی تزیین شده است. همچنین یک کتیبه با خط ثلث و گچبری‌های طلائی، دور تا دور گنبد مسجد را می‌پوشاند. در این گچبری‌ها دوازده آیه از سوره اسری کتابت شده است.
کتیبه سر درد مسجد
یکی از کتیبه‌های مسجد که اهمیت زیادی درآشنایی با تاریخ مسجد دارد، کتیبه سر در مسجد است. این کتیبه با خط ثلث نوشته شده است، رنگ آن حنائی است و روی یک زمینه‌ی لاجوردی کتابت شده است. این کتیبه دربردارنده‌ی آیاتی از قرآن است زیر این کتیبه یک کتیبه‌ی دیگر قرار دارد که با رنگ سفید و خط ثلث نوشته شده است و زمینه‌ی آن لاجورد از کاشی معرق است. نوشته‌ی این کتیبه عبارت سلطان شاه اسماعیل و میرزا شاه حسین اصفهانی، بانی بازسازی مسجد است. کتابت این کتیبه با خط شمس الدین تبریزی انجام شده است.
موقعیت مکانی مسجد
مسجد علی در میدان قیام اصفهان، در محوطه‌ی سبزه میدان قرار دارد. مسجد در یکی از خیابان‌های فرعی هاتف به نام خیابان هارونیه قرار دارد و روبروی آن مقبره هارون ولایت دارد. دسترسی به این منطقه برای گردشگران آسان است و با خودروی شخصی یا تاکسی می‌توانند به این منطقه مراجعه کنند.
جمع بندی
مسجد علی یکی از آثار قدیمی اصفهان است که زیبایی‌هایش را در معرض دید گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌دهد. در این مطلب شما را با ویژگیهای معماری این مسجد آشنا کردیم. امیدواریم که در سفر به اصفهان دیدن این مسجد برایتان جالب باشد.